BLOG YAZARLARI İÇİN NOKTALAMA İŞARETLERİ

Blog camiasında daha kaliteli ve kalıcı içerikler üreten profesyonel blog yazarlarının yetişmesi için elimden geldiği kadar öğrendiğim ve tecrübe ettiğim bilgileri sizlerle paylaşmaya gayret gösteriyorum. Amaç ve gaye temiz ve sağlam bilgi kaynaklarını siz blog yazarlarına aktarmak ve sizler vesilesiyle de okurlara ulaştırmak.

Bir önceki makalemde Blog Yazarları İçin Yazım Kuralları başlıklı bir makaleyi ele almıştım. Yine aynı makalenin devamı niteliğinde olan ve yine birçok blog yazarına bir rehber olacak Blog Yazarları İçin Noktalama İşaretleri konusunu ele alacağım.

Noktalama İşaretleri;

- Yazı içerisinde geçen duygu ve düşünceleri açık bir şekilde ifade etmek için,

- Kurulan cümlenin yapısını ve duraklama noktalarını belirlemek için,

- Okumayı ve anlamayı daha pratik ve anlaşılır kılmak için,

- Cümlenin vurgu, ton gibi özelliklerini belirtmek için kullanılır.

NOKTALAMA İŞARETLERİ

A.                Nokta (.)

Cümlenin sonuna konur.

Türk Dil Kurumu, 1932 yılında kurulmuştur.

Bazı kısaltmaların sonuna konur.

Dr. (Doktor), Cad. (Cadde), vb. (ve benzeri)

Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur.

3. (üçüncü), 15. (on beşinci), 4. Levent

Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nokta konur.

3, 4 ve 7.  maddeler, xıı – xıv. yüzyıllar arasında

Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konur.

1. , A. , b.

Tarihlerin yazılışında gün ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur.

29.5.1453,

Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur.

Otobüs 10.30’da hareket edecek. Bugün güneş 06.10’da doğdu.

Kitap, dergi vb.nin künyelerinin sonuna konur.

Agâh Sırrı Levend, Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, TDK Yayınları, Ankara, 1960.

Dört ve dörtten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve araya nokta konur.

1.000, 326.197, 49.750.812

Genel Ağ adreslerinde kullanılır.

http://www.doktorhayat.com

Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır.

11.2=22,  6.7=42

B.                Virgül (,)

1.      Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur.

Sessiz dereler, solgun ağaçlar, sarı güller

2.      Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur.

Umduk, bekledik, düşündük.

3.      Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için konur.

Saniye Hanımefendi, merdivenlerde oğlunun ayak seslerini duyar duymaz, hasretlisini karşılamaya atılan bir genç kadın gibi koltuğundan fırlamış ve ona kapıyı kendi eliyle açmaya gelmişti.

4.      Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerinin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur.

Şimdi, efendiler, müsaade buyurursanız, size bir sual sorayım.

5.       Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler arasına konur.

Akşam, yine akşam, yine akşam,

Göllerde bu dem bir kamış olsam!

6.      Tırnak İçinde olmayan alıntı cümlelerinden sonra konur.

Adana’ya yarın gideceğim, dedi.

7.      Konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlesinin bitimine konur.

- Bu akşam Datça’ya gidiyor musunuz, diye sordu.

8.      Edebi eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur.

Bahçe kapısını açtı. Sermet Bey’e,

- Bu anahtar köşkü de açar, dedi.

9.      Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bildiren hayır, yok, peki, pekâlâ, tamam, olur, hayhay, başüstüne, öyle, hadi, elbette gibi kelimelerden sonra konur.

Peki, tamam gideriz. Olur, ben de size katılırım. Haydi, geç kalıyoruz.

10.  Bir kelimenin kendisinden sonra gelen kelime veya kelime gruplarıyla yapı anlam bakımından bağlantısı olmadığını göstermek ve anlam karışıklığını önlemek için kullanılır.

Bu gece, eğlenceleri içlerine sinmedi.

11.  Hitap için kullanılan kelimelerden sonra konur.

Sayın Başkan,

Sevgili Kardeşim,

Değerli Arkadaşım,

12.  Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için kullanılır.

38,6 (otuz sekiz tam, onda altı), 0,45 (sıfır tam, yüzde kırk beş)

13.  Metin içerisinde art arda gelen zarf-fiil eki almış kelimelerden sonra konur.

Ancak yemekte bir karara varıp, arkadaşına dikkatli dikkatli bakarak konuştu.

14.  Özne olarak kullanıldıklarında bu, şu, o zamirlerinden sonra konur.

Bu, benim gibi yazarlar için hiç kolay değil.

O, eski defterleri çoktan kapatmış.

15.   Kitap dergi vb.nin künyelerinde yazar, eser, basımevi vb. maddelerden sonra konur.

Falih Rıfkı ATAY, Tuna Kıyıları, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1938.

C.                Noktalı Virgül (;)

1.      Cümle içinde virgüller ile ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur.

Erkek çocuklara Tuğrul, Aslan, Orhan; kız çocukları ise İnci, Gonca, Gül adları verilir.

2.      Öğeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur.

At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır.

3.      İkiden fazla eş değer öğeler arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra noktalı virgül konabilir.

Yeni usul şiirimiz; zevksiz, köksüz, acemice görünüyordu.

D.               İki Nokta (:)

1.      Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonuna konur.

Milli Edebiyat akımının temsilcilerinden bir kısmını sıralayalım: Ömer Seyfettin, Halide Edip Adıvar, Ziya Gökalp

2.      Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur.

Bu kararın istinat ettiği en kuvvetli muhakeme ve mantık şu idi: Türk milletinin haysiyetli ve şerefli bir millet olarak yaşamasıdır.

3.      Ses bilgisinde uzun ünlüyü göstermek için kullanılır.

a:ile, ka:til, usu:le , i:cat

4.      Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra konur.

Bilge Kağan: Türklerim, işitin!

5.      Edebi eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur.

- Buğdayla arpadan başka ne biter bu topraklarda?

Ziraatçı sayar:

- Yulaf, pancar, tütün, zerzevat…

6.      Genel Ağ adreslerinde kullanılır.

http:// www.doktorhayat.com

7.      Matematikte bölme işareti olarak kullanılır.

56:8=7, 100:2=50

E.                Üç Nokta (…)

1.      Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur.

Ne çare ki çirkinliği hemencecik ve herkes tarafından görülüveriyordu da bu yanı…

2.      Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı açık yazılmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur.

Arabacı B…’a yaklaştığını söylüyor, ikide bir fırsat bularak arabanın içine doğru başını çeviriyordu.

3.      Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümünün okuyucunun hayal dünyasına bırakıldığını göstermek veya ifadeye güç katmak için konur.

Sana uğurlar olsun… Ayrılıyor yolumuz!

4.      Alıntılarda başta ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümlerin yerine konur.

… derken şehrin öte başından boğuk boğuk sesler gelmeye başladı…

5.      Ünlem ve seslendirme anlatımı pekiştirmek için konur.

- Koca Ali… Koca Ali, be!...

6.      Karşılıklı konuşmalarda yeterli olmayan, eksik bırakılan cevaplarda kullanılır.

- Yabancı yok!

- Kimsin?

- Ali…

- Hangi Ali?

- …   

F.                Soru İşareti (?)

1.      Soru eki veya sözü içeren cümle ve sözlerin sonuna konur.

Ne zaman tükenecek bu yollar, arabacı?

2.      Soru bildiren ancak soru eki veya sözü içermeyen cümlelerin sonuna konur.

Gümrük memuru başını kaldırdı:

- Adınız?

3.      Bilinmeyen kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır.

1496(?) yılında doğan Fuzuli…

G.                Ünlem İşareti (!)

1.      Sevinç, kıskanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümle veya ibarelerin sonuna konur.

Ne mutlu Türk’üm diyene!

2.      Seslenme, hitap etme ve uyarı sözlerinden sonra konur.

Ak tolgalı beylerbeyi haykırdı: İlerle!

3.      Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yaya ayraç içinde ünlem işareti kullanılır.

İsteseymiş bir günde bitirirmiş(!) ama ne yazık ki vakti yokmuş(!)

H.               Kısa Çizgi (-)

1.      Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur.

Soğuktan mı titriyordum, yoksa heyecandan, üzüntüden mi bil-

mem. Vakit çok çabuk geçmişti.

2.      Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur, bitişik yazılır.

Küçük bir sürü –dört inekle birkaç koyun- köye giren geniş yolun ağzında durmuştu.

3.      Kelimelerin kökleri, gövdeleri ve eklerini birbirinden ayırmak için kullanılır.

al-ış, dur-ak, gör-gü-süz-lük

4.      Fiil kök ve gövdelerini göstermek için kullanılır.

al-, dur-, gör-, ver-, başar-, kana-,

5.      İsim yapma eklerinin başına, fiil yapma eklerinin başına ve sonuna konur.

-ak, -den, -ış, -ımsa,  -tır,

6.      Heceleri göstermek için kullanılır.

a-raş-tır-ma, bi-le-zik, du-ruş-ma,

7.      Arasında ve, ile, ila… -den …-e anlamlarını vermek için kelimeler veya sayılar arasına kullanılır.

Aydın-İzmir yolu, Türk- Alman ilişkileri, 1914-1918 tarihleri arasında,

8.      Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır.

50-20=30

9.      Sıfırdan küçük değerleri göstermek için kullanılır.

-2 derece saatlerce bekledi.

İ.                  Uzun Çizgi (—)

1.      Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır.

Sıtkı Bey  — Kaleyi kurtarmak için daha güzel bir çare var.

J.                  Tırnak İşareti (“ ”)

1.      Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tırnak içine alır.

Türk Dil Kurumu binasının yan cephesinde Atatürk’ün “Türk dili, Türk milletinin kalbidir, zihnidir.” sözü yazılıdır.

2.      Özel olarak vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır.

Yeni bir “barış taarruzu” başladı.

3.      Cümle içerisinde eserlerin ve yazıların adları bölümleri tırnak içine alınır.

Bugün öğrenciler “Kendi Gök Kubbemiz” adlı şiiri incelediler.

4.      Bilimsel çalışmalarda künye verilirken makale adları tırnak içinde yazılır.

 K.               Tek Tırnak İşareti (‘ ‘)

1.      Tırnak içinde verilen cümlelerin içinde yeniden tırnağa alınması bir sözü, ibareyi belirtmek için kullanılır.

Edebiyat öğretmeni “Şiirler içinde ‘Han Duvarları ’ gibisi var mı?” dedi ve Faruk Nafiz’in bu güzel şiirini okumaya başladı.

 L.                Denden İşareti (“)

1.      Bir yazıdaki maddelerin sıralamasında veya bir çizelgede alt alta gelen aynı sözlerin, söz gruplarının ve sayıların tekrar yazılmasını önlemek için kullanılır.

a.Etken Fiil

b. Edilgen “

c. Dönüşlü “

M.              Yay Ayraç ( )

1)                Cümle içindeki anlamını tamamlayan ve cümlenin dışında kalan ek bilgiler için kullanılır. Yay ayraç içinde bulunan ve yargı bildiren anlatımların sonuna uygun noktalama işareti konur.

Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekinerek yazıyorum.) gezsek bile görmek için değil, kendimizi göstermek için geziyoruz.

2)                Özel veya cins isme ait ek, ayraçtan önce yazılır.

Yunus Emre’nin (1240?-1320)…

3)                Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak ve göstermek için kullanılır.

İhtiyar — (Yavaş yavaş Kaymakam’a yaklaşır.) Ne oluyor beyefendi? Allah rızası için bana da anlatın.

4)                Alıntıların aktarıldığı eseri, yazarı veya künye bilgilerini göstermek için kullanılır.

Eşin var, aşiyanın var, baharın var ki beklerdin.

Kıyametler koparmak neydi ey bülbül, nedir derdin? (Mehmet Akif Ersoy)

5)                Alıntılarda, alınmayan kelime veya bölümlerin yerine konulan üç nokta yay ayraç içine alınabilir.

6)                Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır.

Adam, akıllı (!) olduğunu söylüyor.

7)                Bir bilginin şüpheyle karşılandığını veya kesin olmadığını göstermek için kullanılan soru işareti yay ayraç içine alınır.

1946(?) yılında doğan Fuzuli…

8)                Bir yazının maddelerini gösteren sayı ve harflerden sonra kapama ayracı konur.

1)                A)

2)                B)

 N.               Köşeli Ayraç [ ]

1.                Ayraç içinde ayraç kullanılması gereken durumlarda yay ayraçtan önce köşeli ayraç kullanılır.

Halikarnas Balıkçısı [Cevat Şakir Kabaağaçlı (1886-1973)] en güzel eserlerini Bodrum’da yazmıştır.

2.                Metin aktarmalarında, çevirilerde, alıntılarda çalışmayı yapanın eklediği sözler için kullanılır.

Osmanlıda en önemli fark[ın], mezar taşının şeklinde ortaya çık[tığını] söyledikten sonra…

3.                Kaynak olarak verilen kitap ve makalelerin künyelerine ilişkin bazı ayrıntıları göstermek için kullanılır.

Nuri [Güntekin], Çalıkuşu, Dersaadet,  1922. Server Bedi [Peyami Safa]

O.               Kesme işareti ( ’ )

1.                Özel adlara getirilen iyelik durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır.

Kurtuluş Savaş’ını, Fatih Sultan Mehmet’e, Türk Edebiyatı’na, Eski Çağ’ın vb.

2.                Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur.

Nihat Bey’e, Ayşe Hanım’dan, Enver Paşa’ya vb.

3.                Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur.

TBMM’nin, TDK’nin, BM’de vb.

4.                Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur.

1985’te, 8’inci madde, 2’nci kat vb.

5.                Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri ayırmak için konur.

Başvurular 17 Aralık’a kadar sürecektir.

6.                Seslerin ölçü ve söyleyiş gereği düşündüğünü göstermek için kullanılır.

Şems’in gözlerine bir şüphe çöreklendi: “Dostum ne’n var? Her şey yolunda mı?”

7.                Bir ek veya harflerden sonra gelen ekleri ayırmak için konur.

A’dan z’ye kadar, Türkçede –lık’la yapılmış sözler.

P.                Düzeltme İşareti ( ^ )

1.                Yazılışları bir anlamları ve söylenişleri ayrı olan kelimeleri ayırt etmek için okunuşları uzun olan ünlülerin üzerine konur.

Âdem (insan), adem (yokluk) vb.

2.                Arapça ve Farsçadan dilimize giren bir takım kelimelerle özel adlarla bulunan ince g,k ünsüzlerinden sonra gelen a ve u ünlüleri üzerine konur.

Dergâh, karargâh, yadigâr,  tezgâh, dükkân vb.

3.                Nispet ekinin, belirtme durumu ve iyelik ekiyle karışmasını önlemek için kullanılır.

(Türk) askeri ve askerî  (okul)  vb

Sonraki Kayıt Önceki Kayıt